Miền Nam cũng chính là nơi bác bỏ Hồ ra đi tìm kiếm đường cứu vớt nước, nơi gìn giữ phần mộ nỗ lực Nguyễn Sinh Sắc, người phụ vương kính yêu thương của Bác, mà chưa một lần bác bỏ được về thăm. Một lần chạm mặt vợ ông chồng Giáo sư è Văn Giàu, bác Hồ sẽ nói, tôi ước muốn đến ngày thống nhất, được vào khu vực miền nam thăm đồng bào, đồng chí, cảm ơn tấm lòng cưu mang, chăm sóc của đồng bào so với ông cố thân sinh của tôi một trong những ngày lánh nạn sống miền Nam.
Bạn đang xem: Miền nam trong trái tim tôi
Ngay sau ngày phương pháp mạng tháng Tám thành công, đoàn đại biểu chính phủ Nam cỗ do nhà biện pháp mạng lão thành Nguyễn Văn Tạo đứng vị trí số 1 ra Hà Nội báo cáo trước Quốc hội, tố cáo hầu như tội ác của thực dân Pháp so với đồng bào ta ở sài Gòn, Cao Lãnh… cùng nói lên lòng tin tưởng, kiên định của đồng bào miền Nam đối với chính che Hồ Chí Minh. Nghe xong, chưng Hồ đặt chân vào ôm lấy đồng chí Nguyễn Văn Tạo, bạn xúc cồn nói: “Miền Nam luôn luôn làm việc trong trái tim tôi. Nam bộ là huyết của ngày tiết Việt Nam, giết của làm thịt Việt Nam. Sông rất có thể cạn, núi hoàn toàn có thể mòn, nhưng chân lý đó không lúc nào thay đổi”(1).
Khi tiếp đoàn đại biểu miền nam do gs Nguyễn Văn Hiếu dẫn đầu ra thăm miền Bắc, chưng Hồ cũng đặt tay lên ngực mình và nhắc lại câu nói lịch sử dân tộc đó: Hình hình ảnh của khu vực miền nam yêu quý làm việc trong trái tim tôi.
Đồng chí Nguyễn Văn Linh kể: Năm 1963, sau đồng khởi tôi ra Hà Nội report với bác bỏ và Bộ bao gồm trị. Ra mang lại nơi, vừa vào trong nhà nghỉ vẫn có bạn bè đến báo: “Bác kêu anh đấy”. Tôi gấp vàng cho chỗ Bác. Vào mang đến phòng họp, tôi thấy trên mẫu bàn mập đã trải sẵn tấm bạn dạng đồ miền Nam. Vừa ngồi được một lát vẫn thấy Bác phi vào với bộ áo xống nâu, bác bỏ nói:
- A, chú Cúc hả? Chú ở khu vực miền nam ra, đầu tiên là chưng khen ngợi tinh thần đấu tranh của đồng bào khu vực miền nam ta. Chú ngồi xuống, chỉ mang đến tôi xem bây chừ Trung ương viên đóng sinh hoạt đâu?
Rồi chưng hỏi tình trạng đấu tranh và đời sống của đồng bào miền Nam, chưng hỏi tỉ mỉ với mối nhiệt tình sâu sắc. Tôi thiệt sự xúc động trước sự việc quan trọng điểm của Bác đối với việc âu yếm đời sống, cống hiến và làm việc cho đồng bào, đồng chí và cán cỗ miền Nam…
Năm 1969, tôi lại được tập trung ra Trung ương. Thời gian này, bác đã mệt mỏi nhiều, lúc tôi vào thăm thì Bác đã mất ngồi dậy nhằm tiếp được nữa. Tôi ngồi trên dòng ghế sát bên giường Bác. Chưng vẫn tươi cười cợt hỏi thăm tình trạng miền Nam. Trên tường ngăn vẫn thấy treo sẵn tấm bạn dạng đồ miền nam với các mũi thương hiệu chỉ tình trạng chiến sự…
Cho tới những ngày cuối cùng, chưng cho mời các bằng hữu trong Bộ chủ yếu trị đến bên cạnh. Tôi lúc chính là cán bộ ở miền nam bộ ra, cũng được Bác kêu đến. Bác bỏ cố chũm tay từng bè bạn trong Bộ bao gồm trị và sau đó nắm rước tay tôi. Khi ấy Bác đã hết nói được nữa. Nhưng hai con mắt Bác miêu tả một cảm xúc thật sâu sắc không cây viết nào tả xiết… Tôi hiểu đúng bản chất qua cái nắm tay ở đầu cuối này, Bác mong muốn gửi gắm tấm lòng của bản thân mình tới đồng bào ruột giết miền Nam!(2). Nhà thơ Tố Hữu sẽ viết:
Lại nhớ mang đến năm 1963, khi Quốc hội quyết định trao tặng kèm Hồ chủ tịch Huân chương Sao Vàng. Huân chương cừ khôi nhất của nước ta, chưng đã cảm ơn Quốc hội cùng đề nghị chất nhận được chưa nhận phần thưởng cao tay này, bạn nói: “Chờ mang lại ngày miền Nam trọn vẹn giải phóng, tổ quốc hoà bình thống nhất, Bắc - Nam sum họp một nhà, Quốc hội sẽ được cho phép đồng bào miền nam bộ trao mang lại tôi Huân chương cao quý. Vì thế thì toàn dân đang sung sướng, vui mừng”(3).
Chưa vào được miền Nam, bác bỏ yêu cầu: Hễ tất cả đồng chí, đồng bào nào từ khu vực miền nam ra thì bắt buộc cho bác bỏ biết và đưa vào gặp Bác. Các lần được chạm chán gỡ đại biểu từ miền nam ra, bác bỏ Hồ như vui khoẻ hẳn lên:
Giáo sư nai lưng Đại Nghĩa là một trong trí thức quê làm việc miền Nam, đang sống với học tập nghỉ ngơi Pháp 11 năm. Năm 1946, nhân hội nghị Phông-ten-nơ-blô và nhân thời cơ Bác hồ thăm nước Pháp, ông sẽ tìm gặp gỡ và tiếp nối cùng một số đồng đội trí thức theo bác bỏ trở về vn tham gia kháng chiến.
- trước sau gì rồi quần chúng. # ta cũng đề xuất kháng chiến nhằm giành Độc lập. Chú gồm còn giữ lại được hồ hết tài liệu về chiến tranh thế giới thứ hai không?
Lúc đó, lương của Giáo sư trần Đại Nghĩa sống Pháp nếu tính ra tiền Việt Nam bây giờ thì khoảng chừng hơn một trăm triệu đồng. Tuy vậy ông vẫn thưa với Bác, ông về nước là để triển khai nhiệm vụ một người dân yêu thương nước.
Lúc theo bác bỏ về nước, Giáo sư new ngoài 30 tuổi, ông vốn tên là Phạm quang quẻ Lễ, lúc giao đến ông nhiệm vụ Cục trưởng viên Quân giới, bác đã đặt tên mới cho ông là trằn Đại Nghĩa.
Một lần, nhân dịp sinh của Bác, Giáo sư è cổ Đại Nghĩa xúc đụng nói: chưng Hồ là người việt nam Nam văn minh mà tôi ghi nhớ nhất! nói theo cách khác không dối lòng mình là ngày nào tôi cũng nhớ cho Bác. Hồi sinh hoạt Pháp, trước khi được gặp Bác cùng với tên hồ chí minh thì tôi đã biết với cảm phục độc nhất vô nhị con người Nguyễn Ái Quốc (4).
Hoà thượng đam mê Minh Châu nói: “Phật tử ở Việt Nam shop chúng tôi càng thấm thía hơn bài học kinh nghiệm lớn về đạo đức của Hồ chủ tịch. Công ty chúng tôi muốn kể tới đức tự bi, đức trí tuệ và vô uý của Hồ nhà tịch. Vị lòng từ bi, tín đồ đã chịu cam khổ, suốt đời chiến đấu cho dân tộc, mang lại hoà bình nắm giới. Vì đức trí tuệ, tín đồ đã kiếm được con con đường cứu nước, lý tưởng vô tư và phát triển xã hội. Bởi vì đức vô uý, Người dường như không nề gian khổ, chắc chắn chịu đựng đều gian nan, demo thách, quyết tâm chỉ đạo nhân dân kháng phong kiến, thực dân, đế quốc”(5).
Cụ Phạm xung khắc Hoè, tháng 9-1945 vẫn từ Huế đi cùng Bảo Đại ra Hà Nội gặp Hồ chủ tịch. Trong một lần gặp gỡ riêng ngắn ngủi, núm Hoè còn ghi nhớ mãi: “Cụ chủ tịch đặt nhị bàn tay lên vai tôi, bảo ngồi thêm một chút ít nữa, và nói: Tôi ước ao rằng họ sẽ gặp nhau lâu hơn trong sự nghiệp tầm thường của Tổ quốc”.
Thế rồi năm 1946, nạm Phạm tương khắc Hoè, được cử có tác dụng đổng lý văn phòng bộ Nội vụ, mà bộ trưởng liên nghành là nắm Huỳnh Thúc Kháng. Tiếp đến được chưng cử làm nạm vấn phụ trách Tổng thư ký kết của phái đoàn cơ quan chính phủ ta, tham dự tiệc nghị trù bị Việt-Pháp trên Đà Lạt.
- Chú nói cầm là ko đúng. Yếu hèn tố quyết định nằm ngay trong bản thân chú. Đó là lòng yêu nước của chú. Chú tương tự như tuyệt đại đa số đồng bào việt nam ta, ai cũng có lòng yêu thương nước, mong cho nước được độc lập, thống nhất, nhiều mạnh. Chỉ cần phải biết nhen ngọn lửa hồng ấy lên, là nó sẽ cháy thành ngọn lửa.
Ở nước ta có một câu nói phổ biến: miền nam đi trước về sau... Miền bắc bộ được giải tỏa 25 năm rồi nhưng lại suốt cả thời hạn ấy, khu vực miền nam không được hưởng rước một ngày hoà bình... Từng người, mỗi nhà đều có một nỗi âu sầu riêng cùng gộp cả đa số nỗi khổ sở riêng của mỗi người, mỗi mái ấm gia đình lại thì thành nỗi đau khổ của tôi.
Tôi cho là tôi không làm tròn nghĩa vụ cách mạng của tôi đối với đồng bào miền Nam; tuy nhiên như vậy, tôi biết rằng đồng bào miền nam vẫn thương mến tôi cũng như tôi luôn luôn thương yêu đồng bào”(7).
Xem thêm: Cách Tổ Chức Sinh Nhật Đơn Giản Mà Vẫn Cực Kỳ Ý Nghĩa, Cách Làm 1 Bữa Tiệc Sinh Nhật Đơn Giản
Bác Hồ đã từng có lần tâm sự với các bạn bè ở sát Bác: Quê mình làm việc Nghệ An, nhưng bà mẹ mình mất ngơi nghỉ xứ Huế, phụ thân mình mất ngơi nghỉ Cao Lãnh. Quê mình trải dài đất nước. đầy đủ nơi như Phan Thiết, sử dụng Gòn... Trước cơ hội ra nước ngoài, mình đã từng sống ngơi nghỉ đấy. Vậy mà bao năm rồi mình vẫn chưa được về thăm.
Trong tình yêu yêu thương đối với đồng bào cả nước, bác Hồ luôn luôn dành riêng một cảm tình nhớ thương so với đồng bào và chiến sỹ miền Nam, những người đi trước về sau, luôn kiên định trong gian khổ, đấu tranh, xứng đáng với danh hiệu Thành Đồng Tổ quốc.
Và đồng bào miền nam trong trái tim bản thân cũng luôn luôn luôn dành phần đa tình cảm yêu dấu nhất, kính trọng nhất so với Chủ tịch hồ nước Chí Minh. Thành phố tp sài gòn đã được vinh dự với tên chủ tịch Hồ Chí Minh, là mảnh đất yêu quý, nơi bác bỏ Hồ ra đi kiếm đường cứu vãn nước.
Bác Hồ ra đi khi miền nam bộ chưa được giải phóng, tuy vậy trong Di chúc, bạn đã nói: “Cuộc kháng Mỹ, cứu vãn nước của dân chúng ta dù buộc phải kinh qua gian khổ, hy sinh nhiều hơn nữa nữa, tuy nhiên nhất định chiến thắng hoàn toàn. Đó là 1 trong điều dĩ nhiên chắn”(8).
(1) Hồi ký của cán cỗ Văn chống Quốc hội, NXB CTQG, H.2000, tr.27. (2) Trích “Bác hồ với miền nam bộ - miền nam với bác Hồ”, NXB TP. Hồ Chí Minh, 1986. (3) hcm toàn tập, NXBCTQG, H.2002, tập 11, tr.61, 62. (4) Nhớ bác lòng ta trong sạch hơn, NXB Hội nhà văn, H.2010, tr.253, 254. (5, 6) nguồn sáng hồ Chí Minh, NXB Thanh Niên, H.2009, tr.197, 198. (7, 8) tp hcm toàn tập, NXBCTQG, H.2002, tập 12, tr.560-561, 509.
Bùi Công Bính
Hồ Chí Minh với báo chí truyền thông cách mạng Việt Nam
Xây dựng cơ chế dân làm chủ
Lòng yêu thương nước, yêu quý dân cùng khát vọng hóa giải dân tộc
giá trị thực tiễn của tứ tưởng tp hcm với vấn đề xây dựng đạo đức cách mạng được cho cán bộ, đảng viên
trực thuộc Ban bí thư Trương Thị Mai: Cán bộ, đảng viên nêu cao niềm tin trách nhiệm, gương chủng loại trong đảm bảo an toàn trật tự, bình yên giao thông
2 hội thảo chiến lược khoa học tập về thay đổi công tác tuyển chọn dụng khối đảng, mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - làng hội
4 dấn thức đúng và kiên quyết đấu tranh phản bác những quan điểm, luận điệu không đúng trái về phòng, phòng tham nhũng, tiêu cực ở Việt Nam hiện giờ
5 Đấu tranh phản nghịch bác các quan điểm không nên trái, cừu địch về công tác làm việc phòng, kháng tham nhũng ở việt nam trong tình hình bây giờ
Trụ sở:
Văn phòng thay mặt đại diện phía Nam:
Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành tình cảm quan trọng cho đồng bào miền Nam. Bác bỏ từng các lần nói rằng: “Miền phái mạnh yêu quý luôn luôn ở trong trái tim tôi.“Đồng bào khu vực miền nam cũng luôn dành đa số tình cảm yêu quý nhất, kính trọng nhất đối với Người giống như những câu thơ đầy xúc động ở trong nhà thơ Tố Hữu:
“Bác ghi nhớ miền Nam, nỗi nhớ nhà miền nam bộ mong Bác, nỗi ước ao cha” (Bác ơi!)
Nam cỗ là tiết thịt của Việt Nam
Sinh ra ở quê hương Nam Đàn, Nghệ An, tuy vậy thời niên thiếu, cậu nhỏ nhắn Nguyễn Sinh Cung và mái ấm gia đình lại sinh sống ở rứa đô Huế. Năm 1911, trường đoản cú bến cảng bên Rồng, sử dụng Gòn, người bạn trẻ Nguyễn vớ Thành sẽ ra đi tìm đường cứu vãn nước với cùng một quyết chổ chính giữa cháy bỏng “Tự bởi cho đồng bào tôi, hòa bình cho đất nước tôi, đây là tất cả mọi điều tôi muốn, đây là tất cả rất nhiều điều tôi hiểu.” (1)
Sinh thời, quản trị Hồ Chí Minh luôn dành tình cảm đặc biệt quan trọng cho đồng bào miền Nam. Chưng từng những lần nói rằng: “Miền phái mạnh yêu quý luôn luôn ở trong trái tim tôi.“
Và từ bỏ đấy mang lại lúc đi xa, ngót 60 năm, lãnh tụ sài gòn không được quay trở lại mảnh đất khu vực miền nam đau thương và quật khởi. Đó là một trong những nỗi áy náy khôn nguôi của Bác. Tuy vậy, hình ảnh đồng bào cùng chiến sỹ khu vực miền nam luôn luôn luôn in đậm vào trái tim Người.
Trong cuộc tranh đấu đầy quyết tử gian khổ, đồng bào miền nam bộ chiến đấu kiên cường, Bác luôn theo sát từng bước một đi của giải pháp mạng miền Nam. Sau giải pháp mạng mon Tám-1945 và loạn lạc chống Pháp, đặc trưng thời kỳ đầu của Nam bộ kháng chiến, bác luôn share những nhức thương mất mát với đồng bào miền Nam gan góc kiên cường “Thành đồng Tổ quốc.”
Bác từng nói phần đa câu xúc động: “Ở miền Nam, mỗi người, từng gia đình đều sở hữu một nỗi đau đớn riêng. Gộp nỗi cực khổ riêng của từng người, mỗi gia đình lại thì thành nỗi gian khổ của tôi.” (2)
Bác luôn trăn trở: “Một ngày cơ mà Tổ quốc không thống nhất, đồng bào còn chịu đựng khổ là một trong ngày tôi nạp năng lượng không ngon, ngủ không yên.” (3)
Tại họp báo hội nghị Việt-Pháp sống Fontainebleau, bác tuyên bố: “Nam bộ là ngày tiết của máu Việt Nam, là thịt của giết Việt Nam. Sông rất có thể cạn, núi rất có thể mòn, song chân lý ấy không lúc nào thay đổi.” (5)
Trong lời tuyên cha với quốc dân khi từ Pháp về, bác khẳng định: “Với quyết tâm của đồng bào, cùng với quyết trọng điểm của toàn cục nhân dân, Nam cỗ nhất định trở về cùng thân ái chung trong trái tim Tổ quốc.” (6)
Kết thúc cuộc nội chiến lần máy nhất, nước nhà lại bị phân chia cắt, bác viết thư gửi lính và gia đình cán bộ miền nam tập kết ra Bắc (tháng 9/1954): “Đến ngày tự do đã được củng cố, thống tốt nhất được thực hiện, độc lập dân chủ đã trả thành, đồng bào vẫn vui vẻ về bên quê cũ. Cơ hội đó rất có thể tôi sẽ cùng đồng bào vào thăm miền nam bộ yêu quý của chúng ta.” (7)
Miền phái nam yêu quý luôn luôn ở trong trái tim tôi
Suốt trong những năm kháng chiến chống đế quốc mỹ xâm lược (1955-1969), Bác luôn theo sát mỗi bước đi của cách mạng miền Nam.
Năm 1962, Bác vui vẻ được gặp mặt Đoàn đại biểu mặt trận dân tộc giải phóng khu vực miền nam ra thǎm miền Bắc. Bác đã đặt bàn tay lên ngực trái rồi cảm cồn nói: “Bác chẳng tất cả gì bộ quà tặng kèm theo lại cả, chỉ có cái này: miền nam yêu quý luôn luôn ở vào trái tim tôi.”
Năm 1963, khi được tin Quốc hội tặng kèm thưởng huân chương cao thâm nhất của nước nước ta Dân công ty cộng hòa, bác đã cảm ơn Quốc hội cùng nói: “Trong khi khu vực miền bắc ra mức độ thi đua xây dựng chủ nghĩa thôn hội nhằm ủng hộ đồng bào miền Nam, thì đồng bào miền nam đã anh dũng chiến đấu để đảm bảo công cuộc gây ra hoà bình sống miền Bắc. Cho nên nhân dân miền bắc bộ từng giờ đồng hồ từng phút nhớ đến đồng bào miền Nam.
Gần hai mươi năm trường, hết đấu tranh chống thực dân Pháp, lại đương đầu chống Mỹ-Diệm, đồng bào miền nam thật là xứng đáng với thương hiệu thành đồng Tổ quốc cùng xứng được tặng thưởng Huân chương cao thâm này. Vì những lẽ kia tôi xin Quốc hội gật đầu thế này: Chờ đến ngày miền nam bộ được hoàn toàn giải phóng, Tổ quốc chủ quyền thống nhất, Bắc-Nam sum họp một nhà, Quốc hội chất nhận được đồng bào miền nam bộ trao bộ quà tặng kèm theo cho tôi Huân chương cao quý này. Do đó toàn dân ta sẽ sung sướng vui mừng.” (8)
Nǎm 1965, chạm mặt đoàn nhân vật dũng sỹ miền nam bộ ra thăm miền Bắc. Khi cả đoàn khóc vì sung sướng, cảm rượu cồn và vây quanh Bác, bạn xúc cồn nói: “Bác mong những cháu lắm, bác bỏ nhớ đồng bào miền nam bộ lắm.”
Bác hỏi chuyện mặt trận và được biết thêm tâm tứ của đồng bào cán bộ chiến sỹ miền nam “không sợ hãi gian khổ, ko sợ bị tiêu diệt mà chỉ sợ hãi một điều… sau này không được thấy được Bác.”
Vừa nghe xong, chưng trào dưng nước mắt, khóc vị thương nhớ miền Nam. Không sợ bị tiêu diệt mà chỉ hại một điều… về sau không được nhận thấy Bác.” Vừa nghe xong, chưng trào dưng nước mắt, khóc vị thương nhớ miền Nam.
Tháng 8/1969, bác nằm bên trên giường dịch nhưng vẫn nghe report tình hình chiến trường, vẫn theo dõi bản đồ chiến sự miền Nam. Mỗi lúc tỉnh dậy sau cơn mệt nhọc nặng, khi nào Bác cũng hỏi thông tin về miền Nam.
Chưa vào được miền Nam, chưng yêu ước hễ gồm đồng chí, đồng bào như thế nào từ miền nam ra thì đề nghị cho chưng biết và đưa vào chạm mặt Bác. Mỗi lần được gặp gỡ đại biểu từ khu vực miền nam ra, bác vui khoẻ hẳn lên:
“Các anh, các chị, ở trong ra
Những đứa con yêu quay trở lại nhà
Có yêu cầu mỗi lần, ta gặp Bác
Bác vui như trẻ em lại thuộc ta!” (Theo chân Bác-Tố Hữu)
Trước thời gian đi xa, trong bản Di chúc, Bác đã chiếm lĩnh tình cảm, tinh thần mãnh liệt đến đồng bào miền Nam, cho sự nghiệp giải tỏa Tổ quốc.
Người viết: “Cuộc kháng Mỹ, cứu giúp nước của nhân dân ta dù buộc phải kinh qua gian khổ, hy sinh nhiều hơn thế nữa, tuy vậy nhất định thắng lợi hoàn toàn. Đó là một điều chắc hẳn chắn. Tôi bao gồm ý định cho ngày đó, tôi sẽ đi mọi hai khu vực miền nam Bắc, nhằm chúc mừng đồng bào, cán cỗ và đồng chí anh hùng; thǎm hỏi người lớn tuổi phụ lão, những cháu tuổi teen và nhi đồng yêu quý của bọn chúng ta.” (9)
Khi đọc di chúc của Bác, nhà thơ Xuân Thuỷ đã viết:
“Còn non, còn nước, còn người
Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng dựng rộng mười ngày nay
Ôi trường đoản cú hào, tin tưởng, sáng sủa thay
Bác vẽ sẵn sân vườn Xuân Thống nhất!”
Đáp lại tình yêu của Bác, nhân dân miền Nam, với sự cung ứng đắc lực của miền Bắc, đã đại chiến anh dũng, kiên cường, tạo sự đại thắng ngày xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất khu đất nước.
Bác từng mong ước:
“Bao giờ đồng hồ Nam-Bắc một nhà
Dân giàu nước táo tợn thì ta vui lòng”
Bài hát vẫn còn vang mãi cho ngày nay. Tên bác bỏ và tên đất nước như hòa vào có tác dụng một “Việt Nam hồ Chí Minh/Việt Nam hồ Chí Minh.”
Phát huy truyền thống lịch sử “Thành đồng Tổ quốc,” dân chúng miền Nam từ bây giờ đã với đang, thuộc nhân dân cả nước thực hiện đường lối thay đổi đất nước, hội nhập tài chính quốc tế, góp thêm phần xây dựng non sông ngày càng ung dung hơn, to rất đẹp hơn, như ước muốn của bác bỏ Hồ kính yêu.
Và hàng tháng Năm về, đáng nhớ ngày sinh của Bác, fan dân trên rất nhiều miền giang san lại trào dưng lòng thành kính, nhớ bác bỏ khôn nguôi./.
(1): Đảng cùng sản Việt Nam: report chính trị của Ban chấp hành trung ương CH TƯ Đảng trên Đại hội đại biểu vn lần thiết bị IV, đơn vị xuất bạn dạng Sự thật, Hà Nội, 1975, tr.5,6
(2): sài gòn toàn tập, nhà xuất bạn dạng Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, t.10, tr. 373
(3), (6): sài gòn toàn tập, sđd, t.4, tr. 419
(4): hồ chí minh toàn tập, sđd, t.4, tr. 246
(5): Sách “Giữ yên giấc mộng của Người”, công ty xuất bản Quân nhóm nhân dân, Hà Nội, 2005, tr.18.
