Thụy Khuê

Cấu Trúc ThơXV. Thơ sinh sản SinhLê ÐạtCái tôi vào thơ hiện đại Như họ đã biết cái mạch siêuthực ra đời những năm đôi mươi với phong trào "Ða Ða" từ Zurich,sang Paris - New-York. Ðối cùng với thi ca, André Breton, Jean Cocteauchối bỏ cấu trúc cổ điển, dựa trên nguyên tắc song song:Song tuy nhiên trong vần điệu, song song trong điệp âm, điệp ý,song song trong đối âm, đối ngẫu, ... để xuất hiện một phongcách bố trí chữ nghĩa khác, trong đó cấu tạo du dươngkhông còn giữ địa vị độc tôn như xưa nữa. Cấu trúcmới có cách gọi khác là kết cấu không vần "non vers", pháthiện ngay từ trên đầu thế kỷ cùng với ý hướng giải bay câuthơ từ bề ngoài thẳng sang hiệ tượng nổi, xuất xắc hình thứcâm thanh, hoặc hòn đảo lộn ngữ pháp từ thời kỳ Ða Ða. Guillaume
Apollinaire là giữa những người tiên phong bước vào thểloại vô hình thức. vào nửa thời điểm đầu thế kỷ XX, hầu như khuynhhướng trái lập trực diện với nhau. Ðôi lúc trong thuộc mộttác đưa hoặc trong cùng một tác phẩm, xuất hiện cả haiquan niệm: quan niệm thẩm mỹ thường xuyên -của bài bác thơ- kếthợp, đồng hóa và hài hòa và hợp lý với quan niệm gián đoạn, rãrời, tư tán trong cấu trúc. Sự trung thành với chủ với hình thứccổ điển cùng sự chối bỏ cổ điển xuất hiện nay thườngxuyên trong những tác phẩm của Paul Claudel, Paul Valéry, Blaise
Cendrars ... Ảnh tận hưởng vừa đối tác, vừa giao hòa của cácnhà thơ này ngừng những năm 50, để nhường chỗ chomột vậy hệ thi nhân mới, khuynh hòn đảo thế hệ đi trướcvà tạo nên ra ngôn ngữ cách tân hiện đại, dựa trên ngữcăn học, chối quăng quật mọi thỏa hiệp với truyền thống và lãngmạn. Chúng ta là phần nhiều Pierre Jean Jouve, Jules Supervielle, St John Perse,rồi Paul Eluard, René Char, Henri Michaux, Francis Ponge, Yves Bonnefoy,... Ngoài khác hoàn toàn cơ bạn dạng trong bí quyết tạohình giữa vô cùng thực và cổ điển như họ đã biết,sự khác biệt thứ hai thân thơ hiện đại với thơ cổ điểnvà hữu tình là sinh sống "cái tôi". Từ bỏ xưa cho nay, mẫu tôi -le moi- vẫn đượccoi như là nền tảng hay sự khởi nguồn của cồn tác sángtạo. Thời lãng mạn, mẫu tôi, với tâm lý ý thức vàsự dấn thức của nó, là yếu ớt tố dữ thế chủ động cấu tạonên bài bác thơ. mẫu tôi, được ý niệm nhưmột dữ kiện, giữa trung tâm của ý thức, đón nhận nhữngcảm xúc. Sự tiếp nhận đó tạo nên dược tố, kích thíchnó, khiến cái tôi sơn màu rất nhiều nhận thức của mìnhvề cuộc đời: tình yêu, ai oán vui, hoang mang, lo sợ. Thi phápcủa Eluard, bên dưới một điều tỉ mỷ nào đó, vẫn còn đó giữ truyềnthống này. Nhưng đối với Paul Eluard cũng nhưđối với vậy hệ thi nhân hiện nay đại, địa điểm của "cáitôi" đã mất như trước nữa: nó đã không còn địa vịđộc tôn, hoặc đã lu mờ, hay đang bội phân, lũy thừa trởthành mẫu tôi multiple tùy thuộc vào bài thơ. Ðối với thơ hiện nay đại, cứu cánhcủa rượu cồn tác thi ca nằm ở vị trí sự biểu lộ, phát giác, thoátthai, giải phóng loại tôi chưa chắc chắn -le moi inconnu-, thámhiểm quả đât của nó bởi áng sáng ngôn ngữ. Paul Eluardcho rằng: bài bác thơ tiến hành bằng lời, sự ngẫu hợpkỳ diệu của cái tôi cùng ngoại giới và là 1 trong những hình tháikết hòa hợp tình yêu. Theo Breton và Eluard, tình thương là mộtphong cách thơ, ngoài tầm lý trí, là nguồn của sự hội nhậpcáitôi ý thức trong loại tôi vô thức. Ðối cùng với Henri Michaux: Khôngcó một tôi, không có mười tôi. Tôi chỉ là vị trí thăngbằng. Và bạn ký tên nhà cửa chỉ là 1 hình thái nhấtthời của nhũng nhân tố rời rạc, không xong xuôi chuyển độngđể dàn ra số đông thực thể bất kỳ và con gián đoạn.Ðiều kia giúp ông thoát ra khỏi sự lếu láo loạn và có thể làmchủ mình. Francis Ponge từ vứt cái tôi để giảiđáp một sự việc khác: Ðó là làm sao thể hiện bằng độngtác ngôn ngữ, mối tương quan sâu xa giữa fan và sự vật.Từbỏ loại tôi, Ponge từ bỏ những chủ đề lấy cái tôilàm gốc, tựa như những lo âu, ám ảnh, sự search kiếm rất hình... Và rất an nhiên Ponge đem vật thể objet làm thành vậtchơi objeu cùng vật vui objoie. Trong tươi vui của mìnhvới đồ dùng vật, Ponge tìm thấy nguyên lý: "Thếgiới câm new là tổ quốc". cầm lại, thi ca hiện đại, để lạivấn đề thân phận của chiếc tôi đã từng chi phối hệ thốngtư tưởng của con tín đồ trong suốt nhì mươi rứa kỷ. cùng với St John Perse, bên thơ kiêu sa vàlinh thiêng vì có chức năng thiên bẩm, nhà thơ vừa là ngoạinhân mà còn là một nhân chứng, tham dự vào chuyến nhận thấy màbài thơ đề cảm. đơn vị thơ, so với Breton, là ngườigiải phóng, cùng là tiền trạm của fan tương lai.

Bạn đang xem: Con dê ngây thơ trong sáng

Ðối cùng với René Char, chưa phải là nước ngoài giới màlà đất, miền đất đặc biệt của quê nhà ông (vùng
Isle sur la Sorgue, Vaucluse) sẽ cung cấp làm từ chất liệu cho nhữngbài thơ của ông. Và qua đất mà Char xác định mình như mộtcon fan ý thức, con tín đồ nhất thời với muôn thuở. Sốngbởi và sống bằng tư tưởng, giữa những biên giới củanhững thực trên vô nhân, vô luân, đáng ngại.Lửa, nước, đất, ko khí, chiếc cuốc, chiếc cầy,mùa màng, sống, chết, tình yêu, ánh nắng và bóng về tối tạomột vũ trụ ngữ học giàu có, ở kia những phức tạp vànhũng nghịch lý đối chất nhau trong kinh nghiệm con người. Theo Char: "Chúngta chỉ hoàn toàn có thể sống trước ngưỡng cửa ngõ hé mở, đứng trêncon con đường niêm phong nhãi con giới giữa tia nắng và trơn tối."Thi sĩ, là người tiêu dùng lời lẽ chính xác, hòa hợp bé ngườivới tình trạng trọn vẹn nắm bắt ấy. tín đồ nghệ sĩ, theo Nietzsche, hủyhoại những hình thức đã gồm để tái tạo ra nhũng kết hợpmới bởi trò chơi. Sự nổi lên của thơ hiện nay đạido đó có hai chặng: chặng phá vỡ ngôn ngữ, trước tiênlà một dụng cụ, một khí giới và nhờ vũ khí ấy, thinhân đạt tới mục đích là bé ngườitự do. Henri Michaux viết: "Ðộc giả, bạncầm ngơi nghỉ tay phía trên một quyển sách chưa phải tác trả làm"và cái không tôi -không tác giả- ý kiến đề xuất với độcgiả làm tầm thường một cuốn sách khác. Michaux khác hoàn toàn cái tôi đểkhách quan liêu nó, để vứt bỏ vai trò ưu tiên của chính nó trongvăn bản, với rải rác rưởi nó vào nhiều cá thể khác, đủ loại,sinh ra và trở thành đi vào mỗi bản văn. Một phương diện khác, dòng tôi là mộtđơn vị thế hữu đối với tác phẩm, một đội nhóm chức nộitại của văn bản, nhưng mà ở trong những số đó mạch thông không biến thành giánđoạn từ bài xích này sang bài xích khác, mỗi bài bác thoát ra một hìnhthức lỗi cấu khác nhau. Và cái tôi kia nói lên tínhcách phi lý của tất cả những bí quyết xây dựng dựa trên bấtkỳ một thực tiễn nào. Francis Ponge là 1 nhà xây dựng, mộtngười thợ; ông sẽ lao đụng 10 năm trước khi mang lại in tuyểntập Le parti pris des choses
(1942) (Về phe sự vật). Nhậnthấy mình cấp thiết "diễn tả" được, Ponge tìm tới sựvật để chơi. Ông nói: "Tôi nhìn nhữngvật ngay gần nhất, nhìn những hòn sỏi dưới chân tôi, tôi quansát nó cho đến khi nó mở ra, để lộ ra một hố sâu, vàcái hố này ít nguy hại hơn loại hố sâu nơi con người, vìbằng những phương tiện đi lại diễn tả, tôi hoàn toàn có thể khép nó lạiđược." ước ao thể hiện điều đó, trước tiên phảiquên đi toàn bộ những gì họ đã biết về vật dụng thể:tất cả đông đảo thành con kiến đã có sẵn về nó. Sau đó, muốnđể mang lại nó tái sinh vào ý thức ta, thì phải vận dụng đếnkiến thức ngôn ngữ, nhưng không hẳn trong loại nghĩa miêutả thông thường, mà lại dùng cách thức lắp ghép -gọi làobjeu-để chế tạo ra văn bản, cũng quái đản và quan trọng nhưvật thể. cơ mà "trò chơi" chữ của Ponge nhường nhịn nhưcó những giới hạn của nó. Ponge vật hóa bé người(déshumaniser, chữ của Sartre) và bạn hóa các sinhvật và tĩnh đồ vật như hòn sỏi, nhỏ ốc. Ponge nhìn nhỏ ngườiqua hai con mắt con ốc, hòn sỏi, đó là tầm nhìn tuyệt vờimới trong sáng tạo nhưng gây nghịch lý: có thể có sáng sủa tạonếu con người không đồng ý con người? Con fan đứng ngoàicon tín đồ để "diễn tả" được không? Thơ là "cuộc chơi"mà thi nhân đem cả đời người để demo nghiệm. Vậy thinhân rất có thể đứng "ngoài người" nhằm "thử nghiệm" nhânsinh? Cuộc thí điểm trường kỳ ấy,những Ðặng Ðình Hưng, Lê Ðạt, Văn Cao, nai lưng Dần, Hoàng
Cầm, ... Phần nhiều đã trải qua. Ponge "may mắn" xuất xắc "rủi ro" hơnhọ đã thoát ra khỏi cuộc phân tách đời mình. nhẵn Chữ Lê Ðạt Tập thơ trơn Chữ của Lê Ðạtdo đơn vị xuất bản Hội bên Văn in năm 1994 tất cả 138 bài thơ,sáng tác vào khoảng thời gian trên 30 năm. Thành công củamột đời fan và tín đồ đọc cũng quan trọng một sớmmột chiều hiểu hết được. Thơ Lê Ðạt bên trong dòng thơ hiệnđại. Thực chất mang nhan sắc thái đa ngã -le moi multiple- thámhiểm các chiếc tôi chưa biết -le moi inconnu- không thànhhình. Về cấu trúc, tránh bỏ hiệ tượng thẳng-forme linéaire- sang hiệ tượng nổi -typographique-, đi vào cấutrúc ko gian, không vần -non vers-, hòn đảo lộn ngữ pháp cổđiển: giảm chữ, phân câu theo một trơ trọi tự mới. Phong cáchnày bắt đầu từ quan niệm thẩm mỹ và triết lý loại gián đoạn,đối lập với quan niệm thẩm mỹ thường xuyên trong văn chươngvà vào cuộc sống, hiện diện trong thơ văn tự trước đếngiờ. Muốn mày mò tác phẩm cùng tác phongvăn học đó, trước hết phải để Bóng Chữ vào bốicảnh của nó, vào gia đình thơ hiện nay đại, với dòng mạchthế kỷ XX. Mẫu mạch này, đối với phần đông chúng ta,dường như vẫn còn đó là một hoang đảo, mà trước tập Bóng
Chữ của Lê Ðạt, cũng chỉ bao gồm một vài danh tiếng như Thanh
Tâm Tuyền, Ðặng Ðình Hưng, mọi người một lối, sẽ tìmcách cách vào. Ở bửa ba, giữa niềm tin khoa họcvà trí óc trong thơ hiện đại, giữa truyền thống cuội nguồn tạovật huyền đồng vào triết lý Lão Trang, và bằng chữ Việt,đắm trong lịch sử dân tộc chữ, qua thơ văn, ca dao, châm ngôn ...Lê Ðạt tha thẩn làm cho Bóng Chữ. là một nhà lý luận và nghiên cứu,Lê Ðạt đã sắp xếp tác phẩm của chính bản thân mình theo tự tình khoahọc. Song song với láng Chữ công ty thơ còn cho ra đờitập truyện ngắn hèn Ðại Nhân, phối hợp những bài viếtnói lên vị cố kỉnh và nhân biện pháp của bạn cầm bút. Riêngtruyện ngắn kém Ðại Nhân, viết về chân thành và ý nghĩa của cái chết,sự sống và sáng tác, một từ truyện của tác giả: khi cầnnhẫn nhục sẵn sàng gạt mẫu gọi là danh dự sang 1 bên,để sinh sống còn, để sáng tác. Sống với sáng là cứu vãn cánh củangười nghệ sĩ. Tuy nhiên khi thành tựu đã hình thành, giả dụ tậpbản thảo của chính bản thân mình bị chỉ chiếm đoạt, thì người nghệ sĩlại là kẻ sẵn sàng rước sinh mệnh của bản thân để bảo vệtác phẩm, đổi đem sự thành lập của tác phẩm. Tập truyệnxuất hiện ở kề bên tập thơ, là giấy khai sinh và là lýdo hiện hình của nhẵn Chữ. nhẵn Chữ bên trong dòng thơ hiệnđại của rứa kỷ này, mà chúng tôi xin tạm điện thoại tư vấn là Thơ
Tạo Sinh,
lưu lại sự thành lập và hoạt động của một loại thơ, khácvới thơ bắt đầu trong ý niệm cũ, khác với thơ tự do mà haichữ tự do bị lân dụng đã nhiều. Sinh sản trong nghĩa sángtạo, sinh trong nghĩa sinh ra, sinh sôi, nẩy nở, phức âm đatầng, nhiều nghĩa với đa ngã. Tác phẩm chia thành 4 phần: 1. Phần giáo đầu: tiểu sử cùng chân dung tác giả.2. Phần sản phẩm nhì: Chiều Bích Câu là tình yêu giỏi sự hộingộ giữa người và thơ.3. Phần vật dụng ba: Lão Núi, chân dung lịch sử hào hùng trong khung cảnhđất nước.4. Phần lắp thêm tư: mùi sầu riêng, phù hợp thể về tình yêuvà con tín đồ trong quá trình lịch sử vẻ vang và văn hóa, xưa vànay.

Sự phân đoạn chỉ có tính phương pháp rấttượng trưng, bởi vì trong cả tứ phần đều sở hữu sự liên tụcnhững gián đoạn, và cách quãng những liên tiếp của nhữnghệ hình:

- Hệ tình yêu,- Hệ dục tính,- Hệ châm biếm,- Hệ đấu tranh,- Hệ nghệ thuật.

trước khi vào tập, chúng ta thửđọc lại nhì chữ "bóng chữ". Láng chữ, một hình ảnhvừa mơ hồ, vừa xác thực. Mơ hồ nước vì bao gồm ai biết thếnào là bóng chữ? Nghĩa nhẵn của chữ chăng? Ðúng mà lại chưađủ. Xác xắn vì cạnh tranh tìm một định nghĩa nào ngay sát gụithơ Lê Ðạt hơn "Bóng chữ". Bởi vì mỗi chữ trong thơông chỉ là mẫu bóng, đè lên đầy đủ chữ khác. Lê Ðạt dùng"conchữ" nhằm chỉ hầu hết thực thể chữ nghĩa của mình. Vìnó sống, nó đưa động, nó biến hóa đổi, nó trường đoản cú nhân lên.Bản sắc của nó là đa ngã. Thơ là thẩm mỹ và nghệ thuật tạo hình bằngchữ. Tỷ lệ hình hình ảnh trong thơ định lượng chất thơtrong thơ. Thơ Lê Ðạt, ngoài những biện pháp tạo ra hình thôngthường như ẩn dụ, hoán dụ, so sánh, cùng những phép tỉnhlược danh từ, tính từ, cồn từ, ... Xóa khỏi ý niệm trunggian, còn xuất hiện những phương án khác dựa trên những thànhtố khác: - chế tạo hình bằng tính chất đa ngã của chữ,- tạo thành hình bằng cách cắt chữ, cắt câu, gián đoạnmạch chữ, mạch văn,- sinh sản hình vào cách vận động mạch văn, chốibỏ sự ngắt câu vắt định, đưa sang biện pháp ngắt câu bấtđịnh,- tạo hình bằng tính biện pháp đối hình, đảo ngữ vànói lái trong ngôn ngữ Việt.

cùng trên tất cả, bóng Chữ mangtính chất hồn nhiên, thơ dại, nói lẽ ra là ngây ngô, trongý nghĩa naïf hội họa, của một người:

nghô nghê quên hết lối vềgià

*

bé chữcủa Lê Ðạt tương tự với objeuvà objoie của Francis Ponge, một tròchơi chữ, một điều tốt đẹp chữ, một chiến trường chữ, một trậnđồ chén quái nhưng mà tác giả bè đảng ra trong địa đồ cùng địachỉ Lão Núi. Lão Núi là rất nhiều bức chân dung lậpthể bao gồm tính phương pháp châm biếm khôn cùng Tú Xương, Xuân Hương, ngaytrong tựa đề: Ông phó cả Ngựa, Ông gắng chăn dê, ông cụ
Nguồn. Trong Ông phó cả ngựa, cả bố chữphó, cả và ngựa đều hàm súc. Ngựa rất có thể gợi ý từngựa Hồ: Tình riêng biệt chim Việt ngựa
Hồ
Chim Việt con ngữa Hồ biết nhớ nướcthương non

ngựa viết hoa còn hoàn toàn có thể là Ngườiviết hoa, là Nguyễn viết hoa; Ngựa hoàn toàn có thể là nhập vai củangười trong giấc mơ Trang Châu hóa bướm. Ngựa chiến còn ngay gần vớigia đình bọ ngựa: ngứa, ngó, ngoáy, ... Dựa vào liên tưởngâm thanh. Chữ Cả là anh cả, là xếp, cùng còngần âm với cà như cà rịch cà tang, cà tong cà teo mà cũngcó thể là cà như cán, đè, bọn áp, ... Chữ Phó cũng khôn cùng phức tạp, phócó thể là phó bảng, phó mộc, phó tiến sĩ, phó thườngdân, .... Phó dẫn đến các quan hệ thầy - thợ, cha -con, bác bỏ - cháu, quan lại - dân, nhà - tớ, ... Chữ dê gợi mọi âm đồng nghĩa:dê, dâm, dương, hơn nữa gợi hồ hết âm khác nghĩa: như dươngtrong thái dương, như dần trong canh dần, như dân vào quốcdân, xuất xắc Quốc và dân ... Ông vậy chăn dê hình nhưcòn là một trong những người chăn chữ :

Ơ những bé A nhỏ B nhỏ Ccon Dêbản trang trắng thảo thơm (trang 60)

Chữ mối cung cấp viết hoa, cũng có thể có thểlà chữ tín đồ viết hoa, mà lại Nguồn còn có thể là mối cung cấp nướcnhư:

Nhớ nước đau lòng nhỏ quốcquốc.(Bà thị trấn Thanh Quan)

hoặc:

Nơi chưng về mối cung cấp nướcmới sinh.(Tố Hữu)

Nguồn trên đây cũng có thể là làm phản nguồn,đối cực với quan niệm nguồn gốc cụ thể, cố định và thắt chặt vàhoài cổ. Bắt đầu đối với công ty thơ ngơi nghỉ đây mang tính chấthuyền thoại và luôn luôn hoạt động nó ở bên đó biênthùy cõi biết:

Nguồn khu vực đàng trong (trang 68)

Ðàng trong có thể là đốilập của đàng ngoài. Ðàng vào vừa có nghĩa là trongđục ... Vừa tức là nội chổ chính giữa của Nước:

Tay áp ngựctrầm ngâmtiếng nước vai trung phong sự đáy
Người rạm canh sống (trang 69)

mối cung cấp phần nào giống như với bản laidiện mục của các thiền sư. Trái đất của các ông Lão
Núi là Sáng ráng Xuân của chữ.

Về khía cạnh ngữ căn với triết lý, bố bàithơ trên có sự bốn thông giữa tín đồ và thứ như ngườivà ngựa, con ngữa và mộc; bọn chúng là chân dung phác thảo nhữngkiếp người-ngựa, ngựa-người, nhưng mà cũng là chân dung gỗ,chân dung ngựa gỗ, đánh số hoặc không tiến công số, một đànlốc nhốc, quần cộc, lộc ngộc, long nhong như nhau. Mà lại cũng có thể là một huyền thoạivề nước, từ dòng ngày mười chín mon tám nàođó, Ðê Ðồng Lao bị vỡ, nước đổ vỡ bờ, fan ta đốtpháo thiên lí nước, mừng ngôi sao mới ra đời, huyềnthoại kéo dài tính đến điềm Ðại Mùa thắng Xuân: Mười chín ... Tám
Thì reo
Rồi ùng ục
Rễ nước đại thụtừ sơ địamịt mù dã sửphun sáng ngầnÐêm pháo hoa lì xì nước
Một ngôi sao mới lớn

mà lại cũng có thể là những mảnh puzzlecủa một bức dư vật dụng rách, trải bao thăng trầm, tụt xuốngthời ma mút, tiến lên lịch sự Xahara; bức dư thứ đãqua phần nhiều ga Kỳ Lừa, những bắt tay hợp tác Rừng ...những đại lộ Rừng còn chưa kịp đặt tên. Nhưng mà cũng rất có thể là chân dung anh Cả,anh Kế, anh Ké, có công cải cỏ nương Voi(1) yêu thích món ...giả hùm "phập phồng một vị riềng quê", ưa trò đồmi, nói như Xuân Hương hotline là "cắm giếng":

Ông cắm giếng
Cồn đất múp
Sừng gái mười bẩyÐào lút nhị vầu cột cờ

nhưng mà cũng hoàn toàn có thể chỉ là 1 chuyện bạchđàn. Một lịch sử dân tộc mười năm trồng cây. Trăm năm trồngngười. Nhưng mà cũng hoàn toàn có thể là một các loại sấm,trong đó những con chữ thông minh tự biết ứng xử với đời:Khi nguy trở nên thì chui, thì đảo; khi an ninh thì nổi, bao gồm khitrở tục thành thanh ... Bằng tất cả những thủ thuật cóthể mường tượng được trong giờ đồng hồ Việt.

đặc điểm đa ngã của chữ, hòa hợp cùngcách xếp để lập thể đều hình ảnh cắt nghiêng, chồngchéo, hòn đảo lộn trơ thổ địa tự, số đông lớp lang úp mở, tấtcả phối kết hợp thành thành tựu đa thực (méta-réalisme) vềmột mệnh nước, mệnh người, mệnh ngựa, mệnh gỗ, mệnhngựa gỗ. Unique hình ảnh tùy trực thuộc sự đi khám phá,sáng tạo trong kho ngôn ngữ và lịch sử dân tộc ngôn ngữ của ngườiđọc. * Về mặt kết cấu hình thức, Lê Ðạtdùng rất nhiều biện pháp cải tiến để tạo thành hình mới, tạongôn ngữ mới. Tạo ra hình bằng cách cắt chữ: Một đóa mimosamở ra tía hình: mi - môi - xa: Mimoza chiều khép cánh mi môixa

Mở ẩn dụ cổ điển, giảm mây mưa thành

Mưa mấy mùamây mấy độ thu(trang 27)

Lê Ðạt chuyển ra mọi hình ảnh mớivề mắt, chưa từng mở ra bao giờ: tự hình hình ảnh mắt xanh, cổ điển,Lê Ðạt viết:

Mắt vạn niên thanhtrưa hồ nước thủy(trang 88)

như nắm thì mắt không chỉ xanh thôi, ngoài ra to, tròn, cóđuôi như lá vạn niên thanh, xanh vĩnh cửu: Câu thơ ấp ủgiấc mộng trường thọ trong biển khơi lục. Rồi hình ảnh trưahồ thủy hốt nhiên đến sau, đem trưa, một ý niệmthời gian hữu hạn, giảm đứt vạn niên, ý niệm thờigian vô hạn bởi một blue color khác: xanh hồ nước thủy. Lốt cắtấy đó là sự giao thoa thân hai màu lục và lơ với là điểmhẹn giữa hiện tại và tương lai, thân hữu hạn cùng vô hạn.Tính biện pháp giao giữ kim cổ này tạo đầy đủ hình hình ảnh lạ lùngvà đài những trong thơ Lê Ðạt:

Mây may thu đôi mắt thủy mặchồ (trang 30)

và từ đôi mắt xanh, Lê Ðạt tạo ra nhữngbiến tố không giống nhau trong nồng độ, âm độ cùng sắc độ, phatrộn giữa hội họa, thi ca với âm nhạc:

Mắt xưa xanhmưa mànhsương liễu sóng
Mùa sang maythu tiến công ngải lông mày(trang 94)

Từ đôi mắt xanh thời thừa khứ, chuyển sangmắt bão, thời hiện đại:

Mắt gửi làm ngươi caumi chớp giật
Tim đài xanh bão thổi cung cấp mườihai(trang 80)

và những hai con mắt lá răm cực kỳ ca dao, khôn cùng Xuân Hương:

Nắng cúc lăm răm vũng nhỏ
Mà đến đấy rửa lông mày(trang 26)

hoặc:

Nước rửa lông màyanh tưới trọng điểm cây
Vùng lửa hạnmắt lá ngày răm mát(trang 32)

Như thế, riêng hình ảnh về mắt, tínhchất chế tạo ra sinh đã xuất hiện thêm vô tận, tùy thuộc vào cách phối hợp giữaquá khứ với hiện tại tại, giữa con chữ ngày hôm qua và con chữhôm nay. Ngờ Nguyễn Du với Ðạm Tiên đã đibátphố, công ty thơ gõ cửa ngõ Hồn giãi bày và hỏi:

Hồn gồm nhà hay chén mộ đixanh(trang 134)

và đơn vị thơ vẽ tranh khỏa thân thủy mạc:

bãi nổi, sông thon, chiềuvỗ én Ðồi mềm, mây lưu giữ thủy, mắtthuyền quên (trang 75)

Có khi ông rước hội họa về miền điền dã:

Hội kênh đầy chân white ngấn sông quê (trang 22)

Với nhẵn Chữ, tâm lý u mêcó thể xuất hiện thêm thành một khung cảnh đầy music và thiếttha chổ chính giữa cảm:

Vỏ ốc u u call mê miềncát ngủ (trang 77)

và láng Chữ vẽ "đèn phố" dưới dạng khỏa thân,phân thân cùng phức âm:

Chấp chới đèn lêntóc phố
Gáy nê ông chiều lả liễu lam cất cánh (trang 79)

nhẵn Chữ tạo hình bởi đảongữ: trong câu thơ "Bến cửa, ngực đèn, lòng ga, trăngrõi", mỗi hình đều có công dụng đảo ngược thànhnhững hình ảnh đối xứng: cửa ngõ bến, đènngực, ga lòng, rõi trăng bóng Chữ còn hỗ trợ mới cổ tích,đem cô Tấm lồng vào hồn thơ hiện tại đại: Anh rình /trắng ngàn trăng / nghiêng ngõ mộng
Bước thị thơm chân /chữ hễ em về (trang 82)

và công ty thơ bỏ giải pháp ngắt câu rứa định: Hoahồng huê hồng bôngcó thể đọc những cách:Hoa | hồng hoa| hồng bônghoặc: Hoahồng hoa | hồngbôngv...v... Mỗi cách ngắt câu mang về một cụcdiện âm thanh và ngữ nghĩa khác:

Hè thuôn cong thân nắng cựamình Gió ngỏ tìnhxanh nín lộcgiả làm thinh(trang 33) Tóc hoa đèntim lần giở trang em(trang 24) mùi mưa xưalòng không tạnhphố nhau đầu(trang20) Ðàn trường đoản cú nonâm hé cong mỏ hót(trang 87)

từng câu thơ trên đây bè bạn ra không nhiều nhấthai giải pháp ngắt câu khác nhau. Năng động cách ngắt câu như thế,nhà thơ tạo hoạt động cho câu thơ và mang lại hình ảnh, khiếncác từ hoàn toàn có thể kết đúng theo theo phần đa ngữ nghĩa khác, nhữngmô hình khác: Hèthon | cong thânnắng | cựa mìnhkhác với: Hèthon cong | thânnắng cựa mìnhvà Hèthon | cong thân| nắng nóng cựa mình

Rồi Tóchoa đèn | tim lầngiở trang emkhác với: Tóchoa | đèn tim| lần giở trang emvà Tóc| hoa | đèn| tim | lầngiở trang | em ... Tính cánh di động hình ảnh theo cách ngắt câu,phát xuất tự sự ngăn cách những tiếp tục và liên tụcnhững gián đoạn trong mạch câu. Nói khác đi, từng chữ trongcâu vừa bao gồm vị trí tự do đối với các chữ khác,vừa có tác dụng kết hợp với những chữ khác, không nhấtthiết bắt buộc theo một đơn lẻ tự tuyệt nhất định. Nhẵn Chữ còn tạo ra hình dựa vào cận hình ảnh (gros plan)bằng phương pháp đẩy vào giữa mạch câu thơ một music xa lạ,khác hẳn cùng với nhịp câu: Từng thớ giết mổ anh sinh sống em trọn hứa hẹn chỉ trơn anhò exe Văn Ðiển (trang 23)

Áo buồm cong đường nét nắng(trang 24) Phố cũ ồ lên đèn(trang 24) U ú thiên hàtàu nhả khóingã ba(trang 25) Tà áo cất cánh sao phố bổi hổi trời(trang 25) đầy đủ chữ ò e , cong , ồ, u ú , bổihổi lạc vào câu thơ giống như các trái phá, giảm đứtmạch văn, cách trở không gian, sinh sản sự ngạc nhiên. Ngoàitác dụng gợi thanh, gợi hình, tạo nên linh hồn đến khung cảnhvà cồn tác, chúng còn là những âm được chiếu gros planthành âm thanh nổi, tựa phần đông hình cube của Cézanne vào khônggian phẳng của hội họa, có tác dụng đổi toàn diện cục bộ nghệthuật tác phẩm.

trong trường vừa lòng câu đối cổ điển"Da trắng vỗ so bì bạch" của Ðoàn Thị Ðiểm, trơn Chữtách có tác dụng hai ảnh em, rồi tổng vừa lòng lại, chiếu gros plan lênâm thanh "ồ hô" gợi hình hình ảnh khỏa thân: Ơi em rất ô Ơi em hết sức hồ white vỗ ồ hô trúc bạch cách động ngày hẹp róc rách nát (trang 28)

công ty thơ sẽ tái sinh câu đối của ngườixưa trong trận đồ ngôn ngữ hiện đại.

* Ðến đây, chúng ta đã có khoảng gần đầyđủ phương tiện để phân tích bài bác Bóng Chữ, bài thơquy tụ đầy đủ yếu tố tiêu biểu cho phong thái tạo sinh trongthơ Lê Ðạt. Trước hết, như bọn họ đã thấyở trên, hai chữ "bóng chữ" là tiền đề báo cáo trạngthái nhập nhòa và cạm bả của nhỏ chữ trong tác phẩm.Ngoài ra, nhìn dưới dạng ẩn dụ, chữ cũng đều có thểlà em, là ai. Bởi đó, nhẵn chữ còn có thểlà láng em tốt bóng ai ... A. Phân tách xa rồi anh bắt đầu thấyem
B. Như 1 thời thơ thiếu thốn nhỏ
C. Em về white đầy cong khung nhớ
D. Mưa mấy mùamây mấy độ thu
E. Sân vườn thức một mùi hoa đi vắng
F. Em vẫn đây nhưng mà em sống đâu
G. Chiều Âu Lâubóng chữ rượu cồn chân cầu

bài thơ 49 chữ + láng chữ = 51 chữ. Câu A xuất hiện thêm sự gián đoạn giữa haicá thể. Câu B nuốm tình lạm phát kinh tế lời, bố chữ:thơ, thiếu, nhỏ, chụm lại một hình: (tuổi thơ = niên thiếu= tuổi nhỏ), trái lại với biện pháp phân tích một chữ thànhba hình trong mimoza = mi, môi, xa. B, bắc cầu (enjambement) vớichữ cuối của A, xuất hiện những hình ảnh khác nhau tùytheo cách ngắt câu:

- Em như 1 thời thơ| thiếu nhỏ tuổi

- Em như một thời | thơthiếu nhỏ tuổi bên dưới hai dạng thức này, thơ vàthiếuđã trở thành nghĩa: Thơ rất có thể là thơ ngây, thanh nữ thơ, màcũng có thể chỉ là thơ không thôi. Thiếu trở thànhbiến từ, tức là vắng hoặc không đủ:

Em như 1 thời vắng tuổinhỏ
Em như một thời thơ ngây, chưađủ ngây thơ
Em như một thời nàng thơ không còn thơngây
Em như 1 thời thơ đã già ...

Xem thêm: Bảng xếp hạng bóng đá ý - bảng xếp hạng italia 2022/2023

hoặc còn hoàn toàn có thể đọc A và B như nhị câu thơ độc lập, vànhư thế, B được phát âm như một phép tỉnh giấc luợc nhà từ:

Chia xa rồi anh bắt đầu thấy em.(Anh) như 1 thời thơ thiếu nhỏ.

Câu C: Em về trắng đầy cong khungnhớ vừa tha thiết, vừa đắm say. Khung nhớ, hìnhảnh đẹp với hiếm, vừa cụ thể hóa niềm nhớ, vừa gợilên tính chất sùng bái, dồn nén, hữu hạn và vô hạn củanhớ thương. Chữ "cong" trai lơ nằm trong lòng trắng đầyvà mây mưa (trong câu thơ kế tiếp), gợi nhục cảm. Câu D trở về với giải pháp biệt: Chialy giữa mùa với thu, giữa mây cùng mưa,ở phía trên nhà thơ mở ẩn dụ mây mưa thành hai hình: Mưa mấy mùamây mấy độ thu

với hai hình ấy lại có khả năng tạohình bằng phiếm định, ngoài ra chúng hỏi nhau trong câuthơ, về "chuyện ấy". Mấy: Bao nhiêu? Vài? Một ít?
Biết bao nhiêu mà kể? Chẳng bao giờ? ... Mấy có trongmình một quá trình văn học, trải rộng một đời tình: Nước non bí quyết mấy
buồng thêu- Kiều -(mấy: bao nhiêu? vừa hỏi vừa cảm thán) Ðã dễ tình cờ mấy lúc - Kiều- (mấy: chẳng những lắm đâu) Mấy lòng hạ chũm đến nhau -Kiều- (mấy: vài, một ít)và mấy còn tồn tại ý hòai nghi về một sự khước từ, đoạntuyệt: Mấy lần cửa ngõ đóng khen cài-Kiều - từng nào ân tình, từng nào trạng huốngqua một chữ mấy!

Chưa xong chia ly, sẽ tràn thanh lịch nhungnhớ: vườn cửa thức một mùi hoa đi vắng ngắt Cả trục nhớ nằm trong chữ thức:Hoa đi vắng, vườn ko ngủ. Hoa đi vắng, sân vườn vẫn sựcmùi hương. Thức khơi rượu cồn cả một vườn, một vùngthiên nhiên sống trong cõi nhớ, tỉnh dậy trong cõi nhớ. Thứcđưa đời vào mộng, khiến cho mộng và đời tung loãng vào nhau.Rồi thức báo hiệu tâm cảm hôn mê, giạng vạng: Em vẫn đây nhưng mà em sinh sống đâu?để: Chiều Âu Lâubóng chữ rượu cồn chân cầu.

Âu thọ là quê hương của Lê Ðạt, mộtbến sông ở im Bái. Âu lâu đồng âm với Âu Lạc, cũngquê hương của Lê Ðạt và của khá nhiều người. Cơ mà âucòn là gồm lẽ: cha sinh âu hẳn duyên trời đưa ra đây-Kiều - Hoặc âu cũng là thà : Âu đành trái kiếp nhân sinh - Kiều- hay âu chỉ dễ dàng như làâu yếm, với lâu còn là mái lầu như hồng lâu Mộng.Và như vậy âu thọ là mái lầu buồn, lầu yêu, lầuyêu buồn, hồng lâu mộng, ...

trong chiều âu thọ ấy, trơn chữ độngchân cầu. Ở đây, trơn chữ tuyệt bóng em vụtthoáng qua trong chữ đụng (Cá đâu đớp động dướichân bèo, Nguyễn Khuyến) và vụt trở nên đi vào chữ "bóng".Nhưng nếu hiểu lái nhị chữ "chân cầu" bằng giọng Bắc thành"câu chần" thì câu thơ trở thành: láng chữ động câu trần

lại lộ diện một thực trên khác hết sức đắm say và thơ mộnggiữa nhì thực thể chữ với câu . Bóng chữ chao đảo giữa mộngvà thực, thân tục cùng thanh, giữa tín đồ và ảnh, giữa phôipha cùng vĩnh cửu.

* bóng Chữ là tập thơ tình, làmối sầu riêng, ko tên - không tôi - ko địa chỉ. Nấpsau bóng của rất nhiều hình hài hóm hỉnh, trêu ngươi, là mộttình yêu thương thiết tha, trầm lắng, là nỗi bi thương riêng search kiếmtriền miên tình yêu và nghệ thuật: Tình yêu sẽ lẩn trongnghệ thuật hay nghệ thuật và thẩm mỹ đã trốn trong tình yêu: Sóng tháp bútbước mở trầmâm lắng
Mưa búp măngbuông phím nắng dạo bước ngần.

cũng đều có khi là việc hoài vọng một vết yêuchưa lành:

Anh đỏ thổi đông đảo dấuhôn tro phủ.

Ở phần sầu riêng ấy, láng chữ ẩnbóng tôi, bóng ta, mà lại cũng ko tôi, ko ta, để trở thànhcái tôi diện tích lớn của con tín đồ lạc chủng loại rồi tung loãng trongthiên nhiên, trong vũ trụ như những cánh thư lạc trong hưvô:

tiến thưởng hồ baythư không người nhậngió trả về.

trong cả những cánh thư có người nhậncũng hóa thân sang kiếp khác:

Chiều gió cả, giờ ngànxưa khản lá
Thảm kim cương khôai hóanhững thư già

và trong cõi âm dương hòa hợp phổ biến sốngấy, cả đến bước chân cũng vô chủ:

Bãi trăng rằmdấu chân câm vắng vẻ chủ

Trên bửa rẽ song âm - thế, sầm uấtcộ xe, chiều cũng lạc loài:

Chiều dại dột ngơ xe phố luânhồi

Sự hoang vắng, xa lạ chiếm giành cảlinh hồn Ðức người mẹ dồng trinh:

Mắt Mariathoáng bóng tín đồ lạ ở

và chúa vô ngôn, lang thang, đi hoang ngoàicửa Bắc:

Chúa không lờimưa cửa ngõ Bắcchuông rơi

Vô vàn hình ảnh vượt trùng u uẩn nhưthế mang tính chất cách giao hòa giữa hai cõi tử sinh, thân ngànxưa và hiện tại một trong những góc cạnh thiết tha cùng sâu lắngnhất. Sự hợp tác và ký kết giữa mơ với thực, giữa con tín đồ vàthiên nhiên, giữa lịch sử vẻ vang và văn hóa kết tinh trong thơ LêÐạt:

Cây ải cây aigió sảitóc buông thề

Cây ải cây ai (gợi nỗi bi tráng Tú
Xương: Ðêm nảo tối nao tớ cũng buồn) gập cơn gió sải(anh gió này vẫn phóng cách thật dài, nhì tay giăng ra), thìlập tức cây aỉ cây ai nhập vai thành thiếu nữ tócbuông thề. Tính chất biến ảo liêu trai -từnỗi bi thương sang tín đồ con gái, từ bỏ thảo mộc sang bé người-trong thơ Lê Ðạt, có lẽ bắt mối cung cấp từ hồ hết ảo hình ảnh củacuộc đời, vô thường xuyên của sinh tử, nhưng mà thực tế, đề xuất chăng,chỉ là không không sắc sắc.

bóng Chữ là thành tích của một đời.Người yêu thơ không thể khám phá hết dòng hay trong một lúc.Nhưng chính vì mỗi lần cho với láng Chữ chúng talại thấy một tinh vi liêu trai mới, một chập chờn hưthực new mà vật phẩm gắn bó với ta và biện minh mang lại hìnhthức cùng tác sáng chế giữa fan viết và fan đọc. Thơ Lê Ðạt cực nhọc và tối. Tác giảniêm phong tác phẩm của bản thân mình bằng sự cô ứ đọng chữ nghĩa.Nhưng kia là dòng khó của sự việc tìm tòi khoa học, cái về tối làẩn số của bình minh, là sự niêm phong gạn lọc bốn tưởng.Cho đến nay chúng ta chưa bao gồm một item nào thể hiệnsự biến đổi toàn diện trong phong thái thơ, từ bạn dạng sắctriết học, cho cấu trúc bề ngoài và văn bản như thế.Với trơn Chữ thơ new đã thực sự nhường ngôi chomột mẫu thơ khác, Thơ chế tác Sinh hiện đại trong tinhthần khuynh hòn đảo và tái sinh số đông giá trị cổ điển.

Việt Cành Nam< về bên >< Trangchủ>
Condêchín mùi___Đặng
Tiến
Miềnthôn dã quê tôi hay nghe câu hát ru em chăm lo và kỳ lạ lùng:Ruem ảm đạm ngủ bi lụy nghê
Contằm chín đỏ, nhỏ dê chín hương thơm (muồi)Contằm chín đỏ nhằm lại nhưng nuôi,Condê chín mùi làm cho thịt em ăn.Câu hát thân thuộc,ngọt ngào lẫn chút huyền bí đong đưa giữa giấc trưa quạnhvắng. Y" nghĩa của nó chập chờn trong ánh nắng, lắp bóvới bóng tre, cây rơm, lá xoài, lá mít. Câu hát dỗ dành giấcngủ trẻ thơ, lất phất một ít mộng mị fan lớn, làthành phần một thực thể buôn bản trang. Nó hồi quang đãng âm vangcủa cuộc sống thực tế và trung khu linh. Tách rời ngoài môitrường "một giữa trưa không biết tựthời nào", "quạnh vắng phía bên trong mộttiếng hò"(1) thì câu hát vô nghĩa, vô lý – trừ phita nắm công đối chiếu từng hình hình ảnh thành biểu tượng, táchlìa thoát ra khỏi trí tưởng đơn giản dễ dàng của nông thôn.Giáo sư Bửu Cầm,tại giảng con đường Đại học tập Văn Khoa sử dụng Gòn, năm 1962, cóđưa ra trả thuyết : đó là câu hát vọng lên tự thuyềnđò :Rucon bi thiết ngủ bi thiết nghê
Connày new théc (ngủ) con tê dậy rồi
Lời ru chập chờnloang bên trên sông nước cùng ngọn gió vô tình vẫn thổi lệchđường viền của không ít âm hao, tạo thành những condê chín mùi.***Năm Mùi, còn gọilà năm Vị : Mùi, Vị(năm) là nhì từ đồng nghĩa, nhưng hoàn toàn có thể xem như một từvới hai giải pháp phát âm không giống nhau : vị
là bí quyết đọc hán việt, mùilà cách đọc việt xưa (hay cổ Hán Việt gồm từ thời Đường).Còn mùi, vị hiểu theo nghĩa cảm giác bằng mũi cùng lưỡi làhai từ khác nghĩa, tuy nhiên cùng một cội từ nguyên. Ngày nay,trong giờ Hán Việt, chữ mùichỉ bao gồm nghĩa niên lịch, ngày giờ, còn chữ vịthì nhiều nghĩa, phổ cập và phối hợp rộng rãi hơn. Ở
Trung Quốc, giờ Quảng Đông phân phát âm tương đương nhau : Quý Mùi(mei6) hương thơm lai (vị lai), địa điểm khác phạt âm là Vị (wei4).Dê là 1 biểutượng phong phú, xuất hiện nhiều năm từ thời tiền sửloài người, trong đời sống vật hóa học và chổ chính giữa linh. Sách Lĩnh
Nam Chích Quái làm việc chương đầu tiên, về họ Hồng Bàng,đã đề cập lại rằng từ bỏ thời thời xưa ấy, người việt nam tronghôn nhân, đang biết " giết mổ trâu dê có tác dụng đồlễ ". Nghĩa là nhỏ dê đã làm được nuôi làm gia súc vàsử dụng vào việc tế lễ, tuy nhiên không lấy gì có tác dụng bằng.Sử sách lưu lại rằng, thời Hán, 200 năm ngoái công nguyên,Lữ Hậu đang cấm xuất khẩu ngựa cái cùng dê mẫu sang nam giới Việtđể giới hạn việc chăn nuôi tại đoạn đất vày Triệu Đàchiếm cứ.Vào giữa rứa kỷ16, trong bài Đào Nguyên Hành, Phùng
Khắc Khoan (1528-1613) tục điện thoại tư vấn Trạng Bùng sẽ tả cảnh nôngthôn vn :Trâubò, gà lợn, dê ngan,Đầylũ đầy đàn, rong thả khắp nơi.***Từ Đông thanh lịch Tây,biểu tượng dê đa dạng và phức tạp. Từ bỏ dê đực sang trọng dêcái hình mẫu đã thay đổi giá. Dê mẫu là hình ảnh đáng kínhyêu trong những huyền thoại phương Tây, là nghĩa chủng loại của thần
Zeus, là bóng dáng con người khó khăn vượt núi trèo non đeođuổi cuộc sống và hài lòng ; sừng dê loại biểu tượngsức tạo ra phồn thịnh.Ngược lại, dêđực tượng trưng đến mãnh lực và nhu yếu tính dục. Mộtchàng dê rất có thể đơn thân độc cước phục vụ cho cả đàndê chiếc mà ko mấy rất nhọc. Trong số xã hội xưa, đạođức và tôn giáo tìm cách kìm hãm bạn dạng năng tính dục, thìsinh lực của quý ông dê bị bêu riếu, phê phán, bị sử dụngnhư một sản phẩm công nghệ " dê tế thần, dê sứ giả " (bouc émissaire,scape coat) để ổn định xã hội. Trong những lúc đó, giết thịt dê vẫnđược trân trọng " rượu nồng dê phệ " vì được xem như nhưcó chất xẻ dương. Chê cười dê, nhưng muốn khỏe như dê.Người bọn ônghiếu dục, Tây phương gọi là Satyre, việt nam gọi là dê,dê xồm, dê cụ, dê được dùng làm động từ " dê gái". Trong trò đùa đánh đề, mỗi con số đề có vẽ hình mộtsúc vật : số 35 kèm hình nhỏ dê : do đó " băm lăm " tất cả nghĩalà hiếu sắc. Và hình tượng dê, trong nghĩa tiêu cực, chỉáp dụng cho bầy ông. Đàn bà thì điện thoại tư vấn là ngựa. Nghiệm chocùng hai con vật đều bị hàm oan. Con fan cũng là hàm oancủa quyền lực : các đấng thần linh, chủng loại hậu, đế vươngthì không một ai dám nói rằng dê rằng ngựa.Trong huyền thoại
Hy Lạp nhỏ dê đực còn là hình tượng của thần Pan, thủytổ của mục đồng, ngày xưa là người chăn dê ; Pan sinh sống trênnon cao, thổi sáo làm bởi ống sậy để tưởng niệm giọngnói của người yêu đã lẫn hồn vào lau lách. Dê còn làmhình tượng cho Dionyos, thần công ty của rượu nho, khía cạnh nạvà sân khấu, vì thế bi kịch, một thể nhiều loại văn học tập lớnlao của nhân loại, giờ Hy Lạp là tragôidiabắt nguồn từ tragos, nghĩa là condê đực. Vậy thảm kịch là khúc dương ca, nói mang lại văn chương.Gọi là tiếng be he chính vậy vô lễ, nhưng không hẳn là vôlẽ.Trong tín ngưỡngdân gian, bé dê xuất hiện trong bảng tử vi phương Đông lẫnphương Tây. Trong lịch Trung Quốc, dê tượng trưng mang đến năm
Mùi ; trong lịch phương Tây, Dê tên là Ngư Dương sừng dêđuôi cá : capricorne là 1 trong trong 12 chòm sao trên hoàng đạo,ứng vào mua đông chí làm việc Bắc chào bán Cầu : ngày bắt đầudài. Trong lòng tin dân gian, đó là điềm lành.***Nămbộ da dê
Bálý Hề, năm bộ da dê
Từchàng ra đi
Mổcon kê mái
Nồicơm gạo đỏ
Chừthương thì thương
Ngàynay giàu sang
Chàngquên chăng chàng
Đây là một câu háttrong bộ truyện Đông Chu Liệt Quốc. Bá Lý Hề là nho sĩnghèo, tứ mươi tuổi phải bỏ nhà ra đi tìm kiếm công danh, cólúc phải ăn uống mày, sau cuối đi giữ lại trâu và chăn chiến mã chovua Sở. Tần Mục Công biết tài, mong rước về, cơ mà sợvua Sở phỗng tay trên, chỉ chuộc bằng năm bộ da dê. Bá
Lý Hề về Tần, có tác dụng tể tướng, tuổi vẫn bảy mươi. Ngườivợ già xiêu bạt và nghèo khó, tìm về xin làm gia nhân, rồithừa cơ hội hát bài bác hát nói trên, đề cập lại chuyện tiễn chồngba mươi năm kia và Bá Lý Hề nghe lời hát đã nhận rangười vk tao khang. Mẩu truyện lý thú và cảm động, vàchứng tỏ là trước công nguyên, bài toán nuôi dê đã phổ biến,da dê đã là sản phẩm & hàng hóa thông dụng. Dĩ nhiên Đông Chu Liệt
Quốc là tè thuyết viết sau này, nhưng mà cũng phụ thuộc tưliệu kế hoạch sử.Cùng thời chiếnquốc (453-221 trước công nguyên) sách Trang Tử đã có kểchuyệân người cung cấp thịt dê nước Sở, gồm công phò vua, nhưngtừ chối công khanh. Sách Liệt Tử, cùng thời, nói chuyệnmột bé dê mất, nhiều người dân đi tìm, nhưng không tìm ravì mặt đường đời lắm xẻ rẽ.Trong điển cốphổ biến, gồm chuyện vua Tấn Vũ Đế đi xe dê vào hậu cungvà các cung thiếu phụ rắc lá dâu trộn muối để cho dê ngừng lại.Nên Nguyễn gia Thiều (1741-1791) vào Cung oán Ngâm Khúc đãcó câu :Phảiduyên hương lửa thuộc nhau
Xedê lọ rắc lá dâu new vàovà nhiều lần dùngchữ hán dương xa.Nguyễn Bỉnh Khiêm(1491-1585) không đề nghị dùng cho điển cổ nước ngoài nhập, màchỉ sử dụng thành ngữ treo đầu dê bánthịt chó :Lậnthế treo dê mang phân phối chó
Lậpdanh cỡi hạc lại đeo tiền(Lậnnghĩa là lừa dối, vào từ gian lận, biển lớn lận) câu thơđồng thời chứng minh thành ngữ nói bên trên phải gồm từ lâu,và con dê là món mặt hàng phổ cập.Tuy nhiên trong dângian, danh tiếng nhất là chuyện tô Vũ chăn dê. Thời Hán
Vũ Đế (141-87), tô Vũ đi sứ Hung Nô, bị vua Thuyền Vu bắtgiữ, đày lên miền bắc Hải chăn dê, hứa hẹn khi dê đực đẻcon bắt đầu được phóng thích, và loan tin đánh Vũ đang chết. Mườichín năm sau, hồ nước Hán giảng hòa, sứ bên Hán bịa chuyện chuyệnvua Hán nhận ra thư tô Vũ buộc vào chân nhạn, Thuyền
Vu hoảng loạn mới trả tô Vũ. Vào cõi lưu giữ đày, sơn Vũ đãkết chúng ta với một con vượn cái. Chuyện tô Vũ, cùng với nộidung cảm động và những tình tiết ngang trái đã là 1 trong đềtài nghệ thuật, cho những tranh tượng, với điệu hát dângian.***Lê Thánh Tông (1442-1497)đã tất cả hai bài Vịnh sơn Vũ , vào Hồng Đức Quốc Âm Thi Tập:Biểnbắc xuân chầy dê chẳng nghén
Trờinam thu thẳm nhạn ko thông
Phải chăng trên đây làlần đầu, nhỏ dê, và tên dê, xuất hiện trong văn học quốcâm, trường hợp quả thật là thơ Hồng Đức. Do bài đó lại thấytrong truyện nôm đánh Công phụng sứ, khuyết danh, gồm gồm 24bài đường luật, tương truyền gồm từ thời Mạc, nuốm kỷ16, nhân chuyện Lê quang túng thiếu đi sứ Trung Quốc, bị đơn vị Minhgiữ lại 18 năm sinh hoạt Nam Ninh, kiểu như Tô Vũ ; truyện bao gồm nhữngcâu giỏi :Hơidê hãy ngấu manh tơi lá
Tuyếtnhạn còn in cái tóc lông
Y" kể hoàn cảnhngười chăn dê sống phổ biến với dê, áo xống đượm mùi hương dê,lông tóc trắng màu lông nhạn khu vực Bắc Hải.Trong Hồng Đức
Quốc Âm thi tập, còn có hình hình ảnh con dê độc lập, đi thẳngtừ vạn vật thiên nhiên vào thi ca, cơ mà không qua điển thế văn học,trong bài xích Tương Phùng :Ônggià buông nọc châm hoa rữa
Dêyếu văng sừng húc dậu thưa
Nếu quả thật làtác phẩm Lê Thánh Tông, hay như là một người nào không giống trong nhóm
Tao Đàn, thì câu thơ Việt Nam, từ cụ kỷ 15 sẽ sắc cạnh,súc tích và hiện đại. Nó sẽ tái sinh trong nhị câu cuốimột bài thơ được gán mang đến Hồ xuân Hương, đầu cố kỷ19, Mắng học trò dốt :Khéokhéo đi đâu bạn bè ngẩn ngơ
Lạiđây cho chị dạy có tác dụng thơ
Ongnon ngứa nọc châm hoa rữa
Dêcỏn bi thảm sừng húc dậu thưa
Hai câu trước chỉđược phần đanh đá. Nhì câu sau giàu biểu tượng sắc sảo,nhưng không bởi Hồ xuân Hương sáng chế ; bà gồm công điềuchỉnh một số trong những chữ nôm tinh vi cùng tinh quái. Đặc biệt câucuối hàm súc, nhiều hiệu. Bóc rời ngoài văn cảnh và câu chuyệnmắng mỏ bạn khác, dê cỏn buồn sừnghúc dậu thưa rất có thể mang ý nghĩa khác, đa mang chútâm hao u hoài, xa vắng.***Ta gồm từ "lụcsúc" để chỉ sáu con vật được chăn nuôi vào phạm vi giađình dân cày : trâu, ngựa, dê, gà, heo, chó. Dẫu vậy đây làthành ngữ Trung Quốc, có trong giấy tờ từ thời đầu côngnguyên.Truyện Nôm Lục
Súc Tranh Công của ta cũng dựa vào sử sách Tàu, chứthật ra bài toán nuôi dê ko mấy phổ biến. Vào truyện ngụngôn nói trên thành lập và hoạt động tại Huế, vào thời nhà Nguyễn, condê chỉ được sử dụng trong vấn đề tế lễ :Dêvốn thật thuộc loại tế lễ...Để hòng khi tế thánh tế thần,...Hễ có việc lấy dê làm cho trước,Dêdâng vào người mới lạy sau.Nhưng định kỳ sử, tìnhcờ, đã chế tác hai hình ảnh dê thật đẹp mắt trong thơ Bùi Giángvà Lê Đạt.Cuộc kháng chiếnchống Pháp đã đưa Bùi Giáng đi "chăn dêmột đoạn đời 15 năm sống núi đồi nam Ngãi Bình Phú",như ông nói lại trong bài xích thơ Nỗi lòng
Tô Vũ (Mưa nguồn – 1962). Một bài thơ hay, thi vị vàđằm thắm. Đàn dê trong thơ Bùi Giáng tự do thoải mái nhảy múa, thahồ be he, bé nhỏ hé, bế hế, bê hê, tungtăng những cỗ lông rực rỡ, trong loại vòng nhiều màu sắcdo đơn vị thơ thoăn thoắt bện :Nàyem Đen chiếc vòng rubi tươi lắm
Nàyem Vàng dòng trắng há mờ đâu
Nàyem Trắng mẫu hồng càng lóng lánh
Nàyđây em Hoa Cà hỡi ! cái nâu.Và đơn vị thơ quăng quật côngghi chú :Dê Hoa Cà gồm sắc lông lổ đổtía hồng coi như hoa cà vậy. Đẹp vô cùng. Nhất là buổichiều, sắc đẹp lông óng ả bên dưới nắng tiến thưởng – xa xa hình bóngdê rực rỡ tỏa nắng bổi nhảy trên sườn núi xanh lơ. Dê Hoa Cà còngọi là Dê Sao, vày lông lổ đổ sáng như sao......Cái lần đầu, thuở đôi mươi tuổi trao mẫu vòng ngọc mang đến vị hônthê nhưng không cảm động bằng lần đeo vòng cho dê vậy (tr.151).Ngẩngđầu lên quan sát anh mờ mắt lệ
Từlần đầu vòng ngọc tuổi nhì mươi
Traongười em trăm năm lời ước thệ
Đâylần đầu cảm hễ nhất mà lại thôi.Vòngem xong, vòng anh thích hợp chiếc
Dànhriêng bản thân – dê hỡi hiểu vị sao ?
Vìlòng anh luống ân thầm tha thiết
Gánđời mình trọn kiếp cùng với dê Sao.Nhìnanh đây các em rubi Đen Trắng
Tía
Hoa Cà lổ đổ thấu lòng chưa ?
Từtừ đưa mẫu vòng lên thủng thẳng
Anhtừ từ đưa xuống cổ đong đưa
Vàgiờ phía trên một lời thề sẽ thốt
Nghìnthu sau đồi núi triệu chứng cho ta
Caolời ca bê hê em cùng thốt
Hòacùng lời anh nghẹn nỗi thiết tha.Về vẻ đẹp mắt củamột loài súc vật, và tình bạn với nó, tưởng trong vănhọc không mấy khi bao hàm trang đằm thắm và tráng lệnhư trong thơ Bùi Giáng.Mươi năm trước,Bùi Giáng đang tự nguyện đi chăn bò, chăn dê bên trên rừng núi
Trung Trung Bộ. Mươi năm sau, nhà thơ Lê Đạt bị khổ sailàm một bài toán tương tợ, trong chương trình lao động cảitạo sau vụ án nhân bản Giai Phẩm, tại vùng đồi núi Chí
Linh, Bắc Bộ, từ tháng 8-1958 mang lại tháng 2-1959. Cần chăngtrong thời kỳ này ông vẫn sáng tác, xuất xắc thai nghén bài bác Ôngcụ chăn Dê trong tập thơ bóng Chữ(1994) mở màn bằng chân trời mông lung :Ôngcụ mờ mịt dê phía núi
Ríurít làng cùng khói thôn lưng
Thơ Lê Đạt tân kỳ,đôi khi cầu kỳ, nhưng có không ít đoạn trong sạch :Đàndê bỏm bẻm trăng
Mấylũn cũn dê con
Chântân tất trắng
Vểnhrâu thang gọi
Behe ông
Bỏm bẻm trăng làmột hình hình ảnh sáng chế tác độc đáo, vừa ví dụ vừa thơmộng, gợi hình : một khuôn mặt già hom hem, nhá bánh trángnướng, đối lập với đám dê lũn cũn – mà lại Hồ xuân Hươnggọi là "dê cỏn" - chân tân vớ trắng. Từ ngữ "tân tất"mới mẻ, táo bạo, sang trọng trọng. Có lúc Lê Đạt đồng hóađàn dê cùng với sao trời, tuyệt "Bóng Chữ" lay cồn trên trang giấy
Đếmđi đếm lại
Mộtcon dê trắng... Hai nhỏ trắng dê
Bacon dê trắng
Dêhằng hà nghìn lẻ vỗ bạch đêm
Ơnhững bé A, con Bê, con Xê
Con
Dêbảntrang trang white thảo thơm
Cũng như vào thơ
Bùi Giáng, không mấy khi trong ngôn ngữ, thông thường hay vănhọc, nhỏ dê được trọng vọng như vậy.Và đó là niềmtin cuộc sống, ngơi nghỉ vũ trụ và bé người, qua giờ be he đónxuân :Rừngđộng xanh
Aiđừng được xuân
Mấydê non bi đát sừng húc gió
Cẫnglên cỡn lên
Behe xuân(tr. 58-61)Phải đặt bài xích thơvào trong thời gian 1958-1959 gian khó của tác giả, đồng cảnh vớinhiều chúng ta văn bạn thơ đồng hội đồng thuyền khác, mớithấy được mức độ sống mãnh liệt của con người qua văn họcvà biết trân trọng tiếng nói của văn học.Từ nhỏ dê non ngâythơ ước mơ tự do, chết vì tự do, vào truyện ngắn của
Alphonse Daudet, mang lại hình hình ảnh con dê chót vót trên đỉnh núi,tận cùng của dấu thỏû dường dê, chim kêu vượn hú tứbề núi non, vào truyện Lục vân Tiên, bọn họ tìm thấy mộthình ảnh dê nhân từ lành, kham khổ, nạn nhân của phong tục,lễ nghi với bia miệng.***Nhân chuyện dênăm Mùi, họ ôn lại một số chuyện văn học và vănhóa.Thành ngữ cùng thànhkiến " dê băm lăm " có lẽ chỉ xuấthiện trong dân gian về sau, do ảnh hưởng phương Tây. Trongvăn chương truyền khẩu xuất xắc văn bản xưa bọn họ không gặpnhững câu xúc phạm mang lại dê. Trái lại những thành ngữnhư " treo đầu dê bán thịt chó ",hay " kêu như dê tế đền rồng " tạo thành hìnhảnh đáng thương một loài vật hiền lành, vô tội, oan khuất,bị lợi dụng hay hy sinh -- cùng từ thuở Hồng Bàng thời nảothời nao.Ngược lại, ngàynay bọn họ đang bao gồm những bài thơ tiến bộ xuất sắc, khôiphục danh tiết cho bé dê, mà bọn họ nhớ lại nhân ngày Tết
Quý Mùi.Đồng thời, lầntheo " đường dê " - mà lại Nguyễn Trãingày xưa có lần điện thoại tư vấn là " dương trườngđường hiểm khúc teo que " - bọn họ ghi lốt vài bướcchân trong quá trình Thơ Quốc Âm từ bỏ buổi sơ nguyên, đếnnhững bài thơ Việt Nam văn minh nhất.